Opschoonacties

Er ligt van alles in de grachten!

• Veel diersoorten maken daar gebruik van, maar het kan ook schadelijk zijn, zowel voor de dieren, als voor de scheepvaart.
• Daarom organiseert Onder water in Leiden regelmatig opschoonacties van bepaalde grachten.
• Hieraan doen diverse partners mee:
  - wijkverenigingen
  - vrijwilligers van Onder water in Leiden (die al veel ervaring hebben opgedaan)
  - (amateur-) biologen van de lokale KNNV- en IVN-afdelingen
• - De Plastic Spotters
• de lokale middenstand, door vrijwilligers een natje en droogje aan te bieden tijdens het opschonen
• - de Cluster Beheer van de Gemeente Leiden en Gijs Oud IJzer

Zelf aan de slag

• Wil je direct een melding doen van zwerfafval in je woonomgeving? Gebruik de app 'Zo Gemeld'
• Wil je zelf aan de slag? Bekijk hier de nieuwe handleiding met tips over het melden van afval. Via deze link deze link kun je de pdf zelf opslaan.
• Er zijn algemene voorwaarden van toepassing indien je deelneemt aan een door OWL georganiseerde opschoonactie mee doet

Drijfvuil: vissen maar!

• Dat is een probleem dat we al jaren enthousiast aanpakken - en met succes!
• Lees hier meer over de structurele aanpak van ronddrijvend afval door de Taskforce Drijfvuilvissen en hoe ook jij op verschillende manieren een belangrijke rol kan spelen bij schone grachten.
• Wil je bijvoorbeeld meedoen met de kanovloot van de Plastic Spotters?  klik hier.

Kunstriffen

• Deze mogen blijven liggen...mits ze geen gevaar voor de scheepvaart opleveren
• Veel diersoorten maken gebruik van grofvuil dat er soms al jarenlang in ligt
• Dat levert mooie plaatjes op.
• Vooral snoeken 'hangen' graag rond afval; ze leunen bijvoorbeeld graag op plekjes die zacht zijn (zoals een tapijtrol) of rondom wrakken waar prooivis zich verschuilt (zoals winkelwagens)

Vissen monitoren

De Leidse grachten: dieper onderzoeken! 

Het is ongelooflijk wat er in de afgelopen jaren al ontdekt is onder het oppervlak van de Havenwijk in Leiden.
Daarom wordt het project Vissenmonitoring (dat onderdeel is van Onder water in Leiden) uitgebreid naar twee nieuwe wijken.

<galerij visonderzoek_gallery>

Steeds meer vissen, exoten en beschermde soorten (en steeds minder fietsen en ander afval).
Bewoners, instanties en ook de media zijn dolenthousiast na het zien van de mooie onderwaterbeelden op deze site.
Daarom bestudeert Onder water in Leiden -geadviseerd door diverse instanties en mét speciale toestemming om ook snorkelend te monitoren, sinds januari 2013 op een meer wetenschappelijke basis het onderwaterleven in de wijk.

Vragen en doelstellingen bij dit bijzondere meerjarige onderzoek (door bewoners naar bewoners!):

• Wat leeft er in de stadsgrachten?
• Hoe leven de soorten daar?
• Hoe maken ze gebruik van de waterplanten, doodlopende stukjes met stilstaand water e.d.?
• Heeft het opruimen van grofvuil (van de bodem) invloed op het verdwijnen of verschijnen van soorten en zo ja, van welke?
• Zie ook 'Waar we ons verder in willen verdiepen', verderop op deze pagina.

Wat we nu al weten

• Uit de waarnemingen van 2010 tot en met 2015 is gebleken, dat er zich minimaal achttien verschillende vissoorten in de Havenwijk bevinden.
• Ook zijn er inmiddels vier kreeften- en krabbensoorten aangetroffen: de Zuiderzeekrab, de Chinese wolhandkrab en de rode en gevlekte Amerikaanse rivierkreeft.
• En de paling en de rivierdonderpad horen bij de in 2012 ontdekte, beschermde vissoorten in de wijk. In 2014 kwam daar de kleine modderkruiper bij.
• In mei 2015 werd al twee keer de bot gespot (een zoet-/zoutwatersoort, dus geen dwaalgast).
• Bovendien zijn er drie soorten moerasschildpadden gezien en gefotografeerd.

<galerij waarnemingen/gallery-waarnemingen>

Waar we ons verder in willen verdiepen in 2016 - óók in de Pieters- en Academiewijk én de Burgemeester- & Professorenwijk!

• Zijn er nog méér exotische vissoorten in Leiden, dan de reeds ontdekte marmergrondel?
• Zitten er nog meer beschermde soorten uit de Flora en Faunawet bij (grote modderkruiper, bittervoorn e.a.)?
• Zitten ook in de nieuw te onderzoeken wijken exoten zoals de gevlekte en rode Amerikaanse rivierkreeft en Chinese wolhandkrab?
• Kan de populatiegrootte per diersoort vastgesteld worden en zo ja, nemen de populaties dan in grootte toe of af?
• Wat kunnen daarvan de oorzaken zijn?
• Welke adviezen kan het Project Vissenmonitoring (i.o.m. instanties als de Hengelaarsbond en Stichting RAVON) geven aan de gemeente Leiden om het voortbestaan van een gezonde visdiversiteit in de wijk te waarborgen?
• De speciale toestemming om snorkelend te vissenmonitoren in de onderzoeksgebieden t/m december 2018 is schriftelijk bekrachtigd door de gemeente Leiden.

Enkele specifieke vragen (en mogelijke antwoorden):

• Komen de Chinese wolhandkrabben weer terug in de wijk?
  In 2010 zijn deze volop gezien, in 2011 en 2012 geen enkel exemplaar, ook geen dode. Gelukkig zijn er in 2013, 2014 en 2015 weer enkele gespot, zowel levende als dode.
  Zie ook het antwoord van Naturalis op deze vraag.
  Mogelijk antwoord: De afgelopen drie jaar zijn zowel enkele dode als levende wolhandkrabben gezien, in vier trajecten in het onderzoeksgebied. Zowel overdag (snorkelend) als 's avonds laat tijdens het zaklampmonitoren.
• Waarom zijn er zo weinig zeelten geteld in 2012?
  Het aantal waarnemingen is op één hand te tellen, i.t.t. de tientallen waarnemingen in 2011.
  Mogelijk antwoord: In 2013 is met hulp van bewoners een speciale paaiplek ontdekt in de wijk, waar zich veel individuen ophouden als het water warmer is dan 23 graden. Daar werd nog niet eerder snorkelend gemonitord, vandaar wellicht het lage aantal waarnemingen in 2012. Sinds 2013 heb ik ieder jaar paaiende zeelten aangetroffen in dit gebied!
• Vraag: Waar heeft het succesvol terugzien van bekende individuen mee te maken?
  Natuurlijke verspreiding door de hele stad of verstoring (door bijvoorbeeld bouwwerkzaamheden en kademuurrenovatie) in het onderzoeksgebied? Uiteraard ook met het aantal monitoringsrondes!
  Waarom zijn er in 2013 binnen korte tijd vijf grote volwassen snoeken dood gevonden in/nabij het onderzoeksgebied?
  Ook in 2014 vonden we in april/mei een aantal grote dode snoeken, maar gelukkig niet zoveel als het jaar ervoor.
• Hoeveel van de ontdekte vissoorten maken van het visreservaat gebruik om er te paaien?
  De huidige cijfers geven aan: ten minste zeven soorten (blankvoorn, ruisvoorn, baars, zeelt, snoek, rivierdonderpad en de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft).

Individuen bieden unieke kansen

Veel verschillende grote vissen worden al individueel herkend door de onderzoekers: dit biedt mogelijkheden om diverse zaken nader te bestuderen, zoals:

• de interactie met soortgenoten (denk aan het groepsdier zeelt)
• De territoriumgrootte per dier (denk aan de solitaire snoek)
• Wondheling (na bijvoorbeeld een gevecht)
• Kijk voor 'bekende vissen' ook eens op de pagina Smoelenboek

Schildpadden

Anno 2020 weten we al veel meer over deze exoten in onze wijk

Let op: De foto's waarbij de schildpad in de hand wordt gehouden, worden alleen gemaakt om individuen voor het Smoelenboek (resp. buikenboek) in kaart te brengen. Daarna wordt het dier weer teruggezet.

Eerste 'vondst'

• In het voorjaar van 2010 zagen de bezoekers van Dok2 aan het Havenplein een waterschildpad op een watertuin.
• De vissenmonitors van Onder water in Leiden tellen sinds 2013 de schildpadden, omdat de dieren vaak zonnebadend te zien zijn
• want dat doen ze maar al te graag op de kattenklimtouwen en broedeilanden die her en der in de wijk zijn geplaatst.

Meer schildpad-meldingen

• We krijgen ook meldingen van zonnebadende schildpadden uit andere wijken, zoals de Pieters- en Academiewijk (zowel aan de Singelkant als aan de Doelengrachtkant) als uit de Professoren- en Burgemeesterswijk (t.h.v. het Plantsoen).
• Vandaar ook, dat we toestemming hebben gevraagd (en gekregen) om meer 'zonnebaadplekken' voor schildpadden te creëren.
• Alléén als ze boven water komen, kan je er onderzoek naar doen.
• Net als bij dolfijnen en walvissen heeft elke schildpad zijn eigen patroon: de schildjes op de rug.
• Ook het buikpatron is uniek - maar dan moet je het dier wel eerst te pakken zien te krijgen! Ze duiken razendsnel de gracht weer in.

Determinatie is nog best lastig (als ze zich in gevangenschap hebben kunnen kruisen!)

• Gelukkig krijgen we hulp van Stichting RAVON bij het bepalen van de soort.
• Het kan o.a. gaan om de roodwang- de geelwang-, de geelbuik of de 'onechte landkaartschildpad' ofwel zaagrugschildpad.
• Diverse soorten zijn nog wel eens met elkaar gekruist bij de Amerikaanse fokkers om de wetgeving op invasieve exoten te omzeilen, dus dan wordt het héél lastig de juiste soort te bepalen. 
• Duidelijke foto's zijn daarom van groot belang, mocht u een melding doen op Telmee.nl of Waarneming.nl

Peukje of Becks?

Help mee deze ID-puzzel op te lossen!

• Zeelt-20 (Peukje) en Zeelt-32 (Becks) lijken enorm op elkaar.
• Toch zijn er ook wat verschillen, al veranderen littekens en vlekken door de jaren heen.
• Hieronder kun je aan de hand van foto's en filmpjes de dieren met elkaar vergelijken.
• Serieuze reacties op de onderzoeksvraag zijn welkom: "Zijn dit dezelfde of verschillende dieren?" Mail me s.v.p. 

Please help solve this ID-puzzle!

• Tench-20 (Peukje) and Tench-32 (Becks) look very much alike.
• There are some differences, though.
• Take a look at the photographs (and films below) and see how they match or differ from eachother.
• If you have a serious answer for me regarding the ID of these animals (this animal), please email me.

Details of the animals to take notice of before you decide which is which:

• Darkly coloured patch on left cheek (enlarges each year)
• Thickness at base of tailstock
• Nicked dorsal fin (in 2013 only the top, after sept. 2014 also at the base)
• 'Nipple' (small protrusion) on tip of dorsal fin from 2014 onwards
• Queerly formed mouth (on all occasions)
• Left pectoral fin; either 'dolphinlike' (Z-32 in 2014-2015) OR with a big tear (Z-20 in 2013). This could differ each year, if tears in fins heal up. It also differs if the fin is kept close to the body.
• right pectoral fin; either no tear at all OR with a big tear (Z-20 in 2013). This could differ each year if tears heal up.It also differs if fin is kept close to the body.
• 'Both individuals' (if that is the case) show quite easygoing behaviour towards the snorkelling researcher
• If in doubt with this tench: check the strangely formed mouth! That's quite a unique feature.

Tench 20 (peukje):

• First seen on 31st july 2013, eating a cigarette filter ('peuk') and then spitting it out.
• According to the filmfootage, the Smoelenboek-page below was made:
  (legenda: blacked out parts of a fin mean there is a tear/a part is missing)

Tench 32

• Is a male (first erroneously called Becky, now Becks). Recognizable protruding musclemass just above the belly-fins in the mating season makes it a male.

Onder water in de Hortus Leiden

Flora en fauna-onderzoek

• Woensdagavond 1 juli 2015 j.l. mocht ik een eerste vissenmonitoringsonderzoek doen in de grote vijver van de Hortus botanicus in Leiden.
• Met jeugd-KNNV'ers Nick en Denzell deed ik in de weken voorafgaand hieraan vooronderzoek, want net als bij de grachtenvissen geldt in deze vijver: 'wie monitoren mij?'

Hieronder een collage van de sinaasappelproef van 10 juli 2015

AquaHortus2015 en spin-off

• Mijn onderzoek deed ik mede in het kader van de enorm succesvolle tentoonstelling AquaHortus die van 5-27 september 2015 Hortus botanicus Leiden plaatsvond.
• Gedetailleerde informatie vanuit hoofd-organisator LATV De Natuurvriend vindt u hier.

De Hortus is 's zomers 's avonds ook open!

• De Hortus is op woensdagavonden in juli, augustus en september open tot 22.00 uur (regulier entree, Vriendenkaart en Museumkaart geldig).
• Wist u dat het in de Hortus Botanicus Leiden een stuk koeler is dan daarbuiten? Ideaal om even bij te komen en te genieten van de prachtige flora én fauna!

Smoelenboek van de Hortus-karpers

Prachtgracht-Leiden

We duiken er samen in! Schone grachten voor alle bewoners!

• Steeds meer bewoners, bedrijven en instanties in Leiden ontdekken de waarde van heldere stadsgrachten en wat erin rondzwemt.
• Deze grachten 'verbinden ons': samen brengen we het onderwaterleven in kaart, houden we de grachten schoon én genieten van onze gezamenlijke inspanningen en de resultaten hiervan.
• Pas als je weet wat er in je woonomgeving leeft, kan je het optimaal beschermen én er volop van genieten.

Dé ansichtkaart van Leiden is nog altijd het zeeltje: Stuur een kaartje met een staartje!

• De speciale ansichtkaart is weer herdrukt in 2016 en 2018
• De nieuwste versie is zelfs waterbestendig, met dank aan Fonds1818
• Hij is bij meer dan een dozijn etablissementen in Leiden af te halen.
• Mocht je ergens 'bot vangen', mail Aaf en kom de zeeltkaarten op afspraak afhalen. Ik mis een kaartje met een staartje

Weet jij wat er zoal leeft in de Leidse grachten?

• Op deze website staan volop foto's, filmpjes en waarnemingen van dier- en plantenleven in de Leidse grachten.
• Wist je dat er zelfs een platvis in de Leidse grachten zwemt? Dat is de bot, een soort die in zowel zoet als zout water kan overleven.
• En er zijn al vier soorten lettersierschildpadden gezien (allemaal illegaal uitgezet, dus we houden ze goed in de gaten).

Flashlightfishing, just one of 10 methods we use to count fish

Their first American crayfish! (exotic species, though)

Would you believe this photo was taken in a canal?

Our canals are full of (young) fish; at least 22 species!

Handpicked media are invited to interview our team

Missisippi slider turtles, at home in Leiden too

A bullhead (rivierdonderpad) saved by Nick

Trashurehunting in the canals, with unbelievable finds!

Initiatieven rondom schone en soortenrijke Leidse grachten

• Sinds 2011 wordt er onderzoek gedaan naar de vissen in de Leidse grachten.
• Er staan prachtige zoutkisten met informatie over de vissen in Havenwijk-Zuid.
• M.b.v. deze site worden mensen bewuster gemaakt van het leven in de grachten, zoals foto's, filmpjes, lezingen, excursies, ansichtkaarten en kleurplaten.
• Veel bewoners helpen mee de grachten schoon te houden d.m.v. opschoonacties
• ook doen ze mee aan vissenmonitoringsexcursies langs de grachten en aan speciale cursussen. Kijk op de kalender of je (nog) mee kan doen!
• ook worden biologiestudenten en scholieren begeleid door projectleider Aaf Verkade, die diverse specifieke onderzoeksvragen graag beantwoord wil zien over het Leidse grachtenleven. Een unieke kans om je als student te verdiepen in een nog niet eerder zó intensief onderzochte waterwereld!

Klik hier voor de activiteitenkalender rondom schone grachten

• en kijk of er wat voor je bij zit 
• Let op: magneetvissen is verboden in Leiden. OWL laat grofvuil (mits het niemand in de weg ligt) daarom liggen, zodat oude fietsen en winkelwagens zich langzaam kunnen ontwikkelen tot kunstriffen en het begin van de voedselketen.

De partners van Prachtgracht-Leiden zijn onder meer (in willekeurige volgorde)