Fish-Tales (English)
'Onder water in Leiden' translates as Under water in Leiden.
NEWS! What's a Christmas tree doing in the canal?
- An "artificial reef" has been placed in the Binnenvestgracht, beneath the bridge at the cemetery Groenesteeg. It was the old X-mas tree from the Beestenmarkt, kindly donated to us by De Bloemenboot.
- It will
provide shelter, food and ample space for native predatory fish to lay their eggs. Think: pike, zander, perch and sticklebacks. - The past years we noticed that invasive species like the roundhead and tubenosed gobies liked to eat their eggs, because they're the first protein-rich food source after the winter.
- American Crayfish are decimating waterplants, therefore destroying sites for fish to cling their eggs on.
- It's a trial to see if the pine tree will deter exotic species (results unknown), for native species to lay their eggs and hide in without being disturbed by gobies and crayfish (positive results expected).
- It will last until June 2023 or even longer, if the results are satisfying. We'll be monitoring that closely!
- We'll be picking up the floating trash next to the reef with our XXL graspers, fishing nets and if necessary our clean-up kajak.
- Here's the Dutch information leaflet about this project.
- P.s. we're trying with council and owners to get the two licensed boats another location to moor their vessels. This will prevent any more oil-spills.
- The boat barrier/reef will also deter misinformed boats that wish to sail on through this part of the fish reservation (see below; Dutch only).
Wat houdt het visreservaat in?
- In het kader van de Nota Dierenwelzijn heeft de gemeenteraad in 2012 het college van B&W de wens meegegeven om een visreservaat in te stellen.
- Een visreservaat is NIET gelijk aan een hengelsportverbod; dat kan een deel uitmaken van het geheel, maar dat hoeft niet.
- Dit visreservaat ligt in een beperkt gebied, tussen Haven/Nieuwe Rijn en Herengracht/Zijlsingel waarin sinds 2013 de flora en fauna in de grachten gemonitord worden.
- Monitoring is tellen volgens bepaalde standaard regels, zodat betrouwbare gegevens worden verzameld. Er wordt door bewoners geteld, maar ook ruimen zij vervuiling in de grachtjes op. Denk aan drijfvuil en fietsen in het water.
- Zo nodig worden serieuze vervuilingen (olievlekken, gezonken bootjes e.d.) doorgegeven aan de instanties.
- Bootverkeer wordt d.m.v. bewegwijzering gewezen op het grote aantal doodlopende grachten in het visreservaat, zodat de onderwaternatuur niet verstoord wordt door onnodig kerende pleziervaart.
- Verstorende factoren voor planten en dieren worden op deze manier zoveel mogelijk voorkomen, waardoor het tellen gemakkelijker gaat en de gegevens betrouwbaarder zijn voor de database.
- Ook de waterplanten worden geteld, omdat die van groot belang zijn voor de visstand.
- De database met telgegevens wordt gedeeld met diverse instanties.
Waarom een visreservaat?
- Omdat onduidelijk is welke en hoeveel (beschermde) vissoorten er in de Havenwijk leven en zich er voortplanten. Beschermende en beheersmaatregelen kunnen alleen getroffen worden als over de visstand meer bekend is.
- Het visreservaat wil graag 'rust' garanderen voor de onderzoeksobjecten (de vissen) waardoor onderzoek met zo min mogelijk storende factoren in het betreffende gebied mogelijk is.
- Rust is er al in de meeste wateren in het gebied, doordat weinig boten in die buurt komen; dat komt bv. door de doodlopende grachtjes. Vissen kunnen zich daarin terugtrekken.
- Verstorende factoren zoals vervuiling worden zoveel mogelijk in kaart gebracht en weggehaald door de bewoners i.s.m. de gemeentereiniging.
- Verstoring anno 2019 komt vnl. door sliblozingen van de Meelfabriek in omliggende wateren en zwemmende honden in de Ankerparksloot.
- Hieronder een foto van de beschermde rivierdonderpad, die na zes jaar monitoren sterk achteruit is gegaan. Mede door de opkomst van exoten en (lokale) vervuiling.
- Ook de beschermde paling en kleine modderkruiper komen voor in de wijk.
Waar ligt het onderzoeksgebied?
- In Havenwijk-Zuid, zie het kaartje.
- Het gaat om een beperkt aantal (7) kleine grachtjes, waarvan de meeste doodlopend en bootluw zijn (groen gearceerd).
Wie doen er aan vissenmonitoring?
- Het vissenmonitoringsproject wordt geleid door Aaf Verkade, bewoonster van Havenwijk-Zuid, projectleider Vissenmonitoring bij de KNNV afdeling Leiden e.o. en Adviseur stadsgrachten.
- Voor het betrekken van alle bewoners bij het project in de wijk, won ze in december 2015 de landelijke Passieprijs. Wijkbewoners Nick en Denzell ontvingen een jeugdlintje in 2015 en Nick ook een Woudlopersmedaille.
- Aaf heeft in 2016 de opdracht gekregen het vissenmonitoringsonderzoek uit te breiden naar de rest van de stade. (In deze wijken zullen vooralsnog geen visreservaten komen.)
- Ze geeft training aan wijkgenoten en geïnteresseerden, om op verantwoorde (wetenschappelijke) wijze aan gegevens te komen. Daarin wordt zij bijgestaan en gecoached door onderzoekers van verschillende instanties die eerder genoemd zijn.
- De telgegevens worden ingevoerd in een speciale invoerportal (telmee.nl) en de resultaten worden gedeeld met de instanties.
Wat wordt er onderzocht?
- Denk aan soorten vissen die in de wijk voorkomen, in welke aantallen, herkenbare individuen, grootte (of lengte) van de individuen, territoria e.d.
- Ook zal worden onderzocht welke van deze soorten welke grachtjes in dit gebied gebruiken om zich voort te planten (kuit te schieten).
- Bovendien is het belangrijk om te onderzoeken wáár bepaalde vissen graag zwemmen en hoe ze gebruik maken van de verschillende soorten waterplanten.
- Verder worden exoten (kreeften, krabben, schildpadden en grondels) geteld en beschermde soorten specifiek in de gaten gehouden.
- De marmergrondel en zwartbekgrondel zijn grote concurrenten van de inheemse rivierdonderpad en rukken de laatste jaren steeds verder op in Leiden.
- Overige onderzoeksdoelen worden bepaald met de instanties, zoals kreeftenvraat aan oevers en kademuren.
Hoe gaat dat in zijn werk?
- Alle deelnemers aan het Project Vissenmonitoring (monitors, signaleerders en projectleiders) lopen geregeld langs de kant en tellen zo de vissen per traject (locatie) in het gebied.
- Dit gebeurt zowel overdag als 's avonds (het zgn. zaklampvissen).
- Deze manier van monitoring kan het gehele jaar door, mits het grachtenwater niet te troebel is.
- De gemeente heeft aan Aaf Verkade speciale toestemming gegeven voor het snorkelend monitoren. Dit gebeurt overwegend van april-oktober in voornamelijk bootluw gebied (met duidelijk zichtbare duikboei).
- Verder wordt gebruik gemaakt van de methode electrovissen (door een beroepsvisser) voorafgaand aan baggerwerkzaamheden. En ook de in het onderzoeksgebied woonachtige sportvissers (die een lokale ontheffing hebben) geven hun vangsten door aan de projectleider.
- Opgevist drijf- en grofvuil wordt steevast gecontroleerd op dierenleven; vaak zitten er grondels en kreeften in. Zo wordt al sinds 2013 op 9 manieren data verzameld over de visstand in het onderzoeksgebied.
Gebeurt dit allemaal wel in goed overleg? Met wie dan?
- Het project Vissenmonitoring valt onder de KNNV afdeling Leiden e.o. De data wordt volgens de richtlijnen van de KNNV en de NDFF (nationale databank voor flora en fauna) vergaard.
- Het Project en de doelstellingen zijn uitgebreid besproken met de Hengelaarsbond voor Leiden e.o., de gemeente Leiden en de lokale sportvissers.
- Veel instanties en personen die direct of indirect bij het project Vissenmonitoring betrokken zijn, adviseren volop. Denk aan het Hoogheemraadschap van Rijnland, Stichting EIS (kreeftenonderzoek), Stichting Ravon en sportvissers uit Havenwijk-Zuid.
- Begin 2013 zijn de gemeente Leiden en het Project Vissenmonitoring geadviseerd door vertegenwoordigers van de Hengelaarsbond voor Leiden e.o. en Sportvisserij Nederland, over gezamenlijke onderzoeksdoelen en eindresultaten en hoe die het beste met elkaars hulp te behalen zijn.
- Sinds 2014 zijn de sportvissers woonachtig in Havenwijk-Zuid actief betrokken geraakt bij het onderzoek en hebben veel informatie en data aangeleverd. Zo is ontdekt dat 'kunstriffen' (dieper gelegen grofvuil met sponzen en mosselaangroei) van net zulkt groot belang zijn voor de groei van de visstand als waterplanten.
Hoe lang duurt het project?
- Het onderzoek is in 2013 gestart.
- Vanwege het succes is eind 2015 besloten dat het Project Vissenmonitoring nog enkele jaren wordt voortgezet
- Er worden namelijk nog steeds nieuwe soorten ontdekt, bijzondere vondsten gedaan, er komt veel animo vanuit steeds meer wijken en de instanties zijn ook laaiend enthousiast.
- Een andere belangrijke reden om met project door te gaan, is omdat pas na meerdere jaren trends in de visstand kunnen worden aangetoond.
- Monitoring, excursies (zowel overdag als 's avonds, langs de kant, snorkelend en m.b.v. de doorzichtige kano) gaan daarom door, in elk geval zolang er voldoende financiele steun voor kan worden gevonden.
- Er zal speciale aandacht besteed worden aan de drie bijzondere vissoorten in de Havenwijk en het oprukken van de exotische (en ongewenste) soorten als de rivierkreeften, wolhandkrabben en grondels. Hiervoor is speciale subsidie gekomen vanuit Stichting RAVON.
Op welke manier doet Onder water in Leiden aan voorlichting?
- Het Project Vissenmonitoring geeft geregeld presentaties over het rijke onderwaterleven in de Leidse grachten.
- De prijswinnende (foto-)tentoonstelling (Blik) Onder water in Leiden wordt een aantal keren per jaar getoond op nieuwe locaties in Leiden.
- Er worden sinds 2014 regelmatig vissenmonitoringsexcursies met experts van Stichting RAVON georganiseerd , waaraan iedereen kan meedoen. Zie daarvoor de activiteitenkalender
- Er wordt na snorkelmonitoring in het onderzoeksgebied geregeld voorlichting gegeven aan omstanders, zoals bij Speeltuin de Doorbraak.
- Sinds 2014 helpen de snorkelaars (en duikers) van de Leidse Onderwatersportvereniging Calypso mee aan het onderzoek. Dit doen ze ook door mensen mee te nemen in de gracht en op een veilige manier kennis te laten maken met het onderwaterleven. Calypso draagt net als OWL uit hoe belangrijk het schoonhouden van de grachten is. (Zij hebben hiervoor ook speciale gemeentelijke toestemming.)
- Ook via deze website, Twitter en Facebook bereikt het Project Vissenmonitoring veel mensen.
- Bovendien wordt tijdens het vissenmonitoren vanaf de kant altijd tekst en uitleg gegeven aan wijkgenoten en passanten. Zij lopen vaak een stuk mee om te kijken en te leren van de (veelal onbekende) stadsnatuur in de grachten.
- Projectleider Vissenmonitoring Aaf Verkade heeft al velen van hen geïnspireerd om signaleerder of monitor te worden. Mede daardoor wonnen deelnemers aan het project o.a. de Passieprijs, de Gouden Zwaluw. .
- Er zijn kinderen uit de wijk die hun spreekbeurt houden over de vissen en andere 'beestjes' in de grachten voor hun deur. Twee van hen wonnen Jeugdlintjes en een Woudlopersmedaille in 2015.
- De onderzoekers van het Project Vissenmonitoring leren zélf bij, door mee te kijken met bijvoorbeeld de sportvissers in de wijk. Zowel in de Havenwijk als daarbuiten.
- Ook (amateur)biologen van de KNNV en IVN hebben volop ervaring die zij graag delen tijdens lezingen en excursies, dus de vissen- en waterplantenkennis wordt door OWL zo goed mogelijk uitgebreid en bijgehouden.
- Verder zijn er dankzij fondsen gratis voorlichtingsfolders en het 'kaartje met een staartje' beschikbaar: de ansichtkaart in de zeeltvorm, die geïnteresseerden meer over de stadsgrachten vertellen en wijzen op de diverse websites en social media.
Ik heb een vraag of tip
- Er is een pagina 'Frequently Asked Questions', daar kunt u kijken of het antwoord op uw vraag erbij staat.
- Als het antwoord op uw vraag niet op deze website staat, kunt u mailen naar info@onderwaterinleiden.nl. Uw vraag wordt (zo mogelijk) binnen drie werkdagen beantwoord.
- Heeft u een tip om bijvoorbeeld een onderzoeksvraag toe te voegen aan de lijst, mail hem ons vooral toe. Dat kan via hetzelfde emailadres
Kan ik jullie ook bellen?
- Nee.
- per e-mail is de projectleider en adviseur stadsgrachten uitstekend bereikbaar.info@onderwaterinleiden.nl
Recap of our project
- 'Under water in Leiden' is a unique project in the Netherlands, started by locals in 2011. Locals became interested in the life under the surface after the city-canals got cleaner and clearer.
- This clarity (and growing abundance of wildlife) was mainly due to well-planned maintenance of the waterways within the city and surrounding areas.
- The project 'Monitoring of Fish', encompasses the checking and counting of wildlife in the canals and is since 2013 an official biodiversity project.
Support from local and nationwide institutions
- Under water in Leiden is supported by the Leiden council, various institutions who work with and on the waterways and of course widely appreciated and cared for by the locals.
- Almost 50% of the monitoring is done snorkelling in the canals, with a special permit, since swimming in the canals in Leiden is otherwise prohibited.
-
Would you like to join Diving Club Calypso in a snorkelling trip and monitor the fish with the specialists? Send an e-mail to Calypso. Please note: You must be a well-abled snorkeller or diver! There is a disclaimerpage.
Main goals of our project:
-
To get a better insight in the abundance of all species of flora and fauna that inhabit the waters of Leiden (30 mins from Amsterdam). - Special interest is in how exactly the animals use the canals (for breeding, feeding etc). And we try and uncover what measures are necessary to keep them (or invite even more of them) here.
- Another goal is to get the people of Leiden involved in taking care of their environment 'in front of their door'.
- They can do that by taking out debris with small fishing nets, or by helping with the big cleanup-jobs we organize with our free litterfishing canoos. Join us!
- But also by spotting, counting and registering the fish they see, 'protecting their pike' (each canal has its own individual, territorial pike) and so forth.
Does this inspire other cities?
As projectleader of the succesful fishmonitoring group in the Havenwijk, Ms Aaf Verkade has been asked by the council to extend her activities to new communities in Leiden annually since 2015.- If possible, we would like our project to be copied by enthousiastic locals in other cities as well! It worked very well with our 'Feline Lifeline' programme, see below.
- Aaf enjoys stimulating the locals to clean up the waterways in their communities and care for their 'neigbours under water' - you can hire her to give an inspirational speech (in 5 languages).
- See her professionalwebsite stadsgrachten.nl for more information about her work as an independent City Canal advisor (in Dutch only).
Protected species and amazing discoveries
The most precious species found until now are: eel, lamprey, spined loach and bullhead.- Exotic species, like Chinese mitten crabs and American crayfish have also been discovered, as well as Mississippi slider turtles, which are seen abundantly, caught (snorkelling) and photographed and measured for research.
- The first exotic goby was discovered in 2015 (the tube-nosed goby) and the second (black goby) in 2018. Their invasion of the Leiden canals is being investigated with a 'goby-grant': Aaf won this special grant from Stichting RAVON.
- Aaf also discovered a 'flat fish' in the research area Havenwijk-Zuid in 2015, called the flounder, which is a species that uses both salt and sweet water to go through all of its life-cycles.
- Together with Lilith and Nick she spotted a first live lamprey on 31st May 2021 whist flashlight-monitoring.
Facebook of big fish
- Indeed, big fish have (just like dolphins and whales) nicks, scratches and parts of their fins missing, which makes them individually distinguishable.
- They are catalogued in their own 'Facebook' (Smoelenboek) on this website.
Cleaning up the clutter under water
- The bikes and other debris on the bottom are regularly taken out of te water with help of volunteer captains of stichting de Leidse Rederij, locals, volunteers from other cities and the council. Click here for a link.
Cleaning up the (floating) debris
We started a Taskforce with the council, a tourboat company (Stichting de Leidse Rederij), a back-to-work rehab programme and locals with the main goal to regularly clean up the plastic garbage floating in the city. This works a treat!- Click here for the Dutch page of Plastic Spotter, who now cleans the canals each sunday.
- You can also use your own SUP or kayak to have an enjoyable time on the water, whilst helping to clean up our environment, where no one else can reach it.
Project of the KNNV, Leiden dept.
- Since january 2013, the project 'Monitoring of fish in Havenwijk-Zuid' is one of many projects overseen by the KNNV, Leiden dept.
This organization of inspired and enthousiastic (amateur) biologists make sure all data is gathered professionally and processed in such a way, that institutions like the council, Angler's Union Leiden and the watercontrol department (Hoogheemraadschap van Rijnland) can use the data to adjust their strategies and plans regarding water treatment and fishing regulations, if necessary. - They've discovered 23 species of fish, inlcuding the elusive Lamprey and various exotic species.
- They also published a book about the art of 'flashlight-fishing' (Zaklampvissen: Dutch only), which seems to be the best method to count the abundance of fish in a city environment.
Feline Lifelines
- Feline Lifelines is a hugely successful 'save your cat from drowning in the canals' programme.
- It was started by the locals, with support from the council, in 2009 in the Havenwijk.
- More information can be found here, since the project has been turned over to another volunteer.
- Because of its immense success in Leiden (more than 100 cats saved from drowning) it has expanded to at least 20 more cities in the Netherlands.
